Сітуацыя за МКАДам з кожным месяцам робіцца толькі горшай. Заробкі там змяншаюцца хутчэй, чым у Мінску і ў некаторых абласцях гэта адбываецца ўжо трэці год запар. Відавочна, што сённяшнія рэгіянальныя палітыкі не працуюць.
Паспрабуем разабрацца, што мы робім не так і дзе хаваюцца галоўныя памылкі.
“Мінск вырашае”
Галоўны мінус сённяшняй палітыкі развіцця рэгіёнаў – завялікая цэнтралізацыя, калі ў Мінску вырашаюць, як якому рэгіёну жыць. У выніку мясцовыя ўлады замест таго, каб думаць, як развіваць рэгіён, хвалююцца толькі за выкананне паказнікаў, якія ім даюцца зверху.
Неабходна больш актыўна выкарыстоўваць bottom-up падыход, калі на мясцовым узроўні будуць прымацца асноўныя рашэнні. Каб гэта паспяхова запрацавала, беларускім рэгіёнам патрэбны шырокі ўдзел грамадскасці, празрыстасць прыняцця рашэнняў і большая эканамічная аўтаномія.
Нацыянальныя ўлады ў гэтым працэсе павінны толькі дапамагаць, запрашаючы да супрацы экспертаў, а не дасылаць дадатковыя бессэнсоўныя паказнікі.
Але не трэба падманвацца, неэфектыўная сістэма кіравання ўласцівая і Мінску, і іншым буйным гарадам. Там яна проста хаваецца за вялікім рынкам, прыватным сектарам і тлустымі бюджэтамі. А вось у гарадах, колькасць насельніцтва ў якіх менш за 50 тысяч чалавек, вынікі зусім сумныя.
“Якую наступную галіну эканомікі будзем выратоўваць?”
Часы, калі ўлады маглі выдаткоўваць дзясяткі мільярдаў долараў на падтрымку рэгіёнаў, прайшлі. І хоць у 2016 на падтрымку сельскай гаспадаркі агулам з бюджэту было выдаткавана каля $ 1 млрд, гэта куды менш, чым у тлустыя нулявыя.
Мала таго, што рэгіёны жывуць у бюджэтным голадзе, інвестыцыі скарачаюцца шалёнымі тэмпамі – толькі за мінулы год у рэгіёны інвеставалі на 25 % менш, і гэты паказнік значна ніжэйшы за парог эканамічнай бяспекі. У сітуацыі, калі інфраструктура рэгіёнаў дэградуе, а бюджэту не хапае нават на падтрыманне актуальных выдаткаў, мроі пра выратаванне ўсіх – гэта проста самагубства.
Ёсць у гэтым і нешта пазітыўнае, бо мы добра памятаем, чым скончылася татальная мадэрнізацыя дрэваапрацоўкі ці цэментных заводаў дзяржаўнымі менеджарамі. У дрэваапрацоўцы па выніках 2016-га запазычанасць у 2,5 раза большая за гадавы аб’ём выручкі (агулам больш за $ 2,7 млрд і працягвае расці!), загружанасць была толькі 60 %, а рэнтабельнасць – ажно 1 %! Відавочна, прадпрыемствам-удзельнікам яшчэ доўга давядзецца адыходзіць ад такога поспеху.
Замест «выратавання» цэлых галінаў эканомікі дзяржаве трэба абраць самыя перспектыўныя раёны, распрацаваць сапраўдныя стратэгіі развіцця і спадзявацца, што прыватны бізнес выратуе сітуацыю.
“Усе рэгіёны жывуць аднолькава кепска”
Пры ўсёй агульнай дэпрэсіўнасці лічыць, што ўсе рэгіёны з аднолькавай хуткасцю ляцяць у пекла, не варта. Розныя рэгіёны маюць розную дынаміку і трэба канцэнтравацца на найлепшых.
Напрыклад, добрую дынаміку паказваюць абласныя цэнтры, рэгіянальныя агламерацыі як Полацк і Наваполацк, Мазыр і Калінкавічы. У іх адбываецца прырост насельніцтва, застаецца моладзь і расце прыватны бізнес.
Такім рэгіёнам і патрэбныя ўласныя стратэгіі развіцця, супольныя інфраструктурныя праекты. Бо гэтыя кластары і будуць тымі пунктамі росту, якія будуць задаваць дынаміку развіцця краіны.