падтрымаць нас

Палітыка

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?
Марат Салавей

Цяжкасці ў эканоміцы могуць быць спрыяльнымі для дэмакратычных пераўтварэнняў, але толькі пры пэўных умовах, лічаць палітолагі.

Маўклівыя пратэсты пасля дэвальвацыі 2011-га года ўскалыхнулі беларускую стабільнасць, але падчас дэвальвацыі 2014-га беларусы ўжо літаральна маўчалі. Не выйшлі на вуліцы і расіяне. Для большасці з іх рост дзяржаўнай велічы больш важнейшы, чымся падзенне рубля.

Да чаго ж прыводзяць эканамічныя крызісы і санкцыі? Да дэмакратыі ці толькі да памяншэння прыбыткаў? Гэтыя пытанні застаюцца ключавымі ў палітычнай навуцы, і пакуль што адказы на іх даюць больш аптымізму аўтарытарным лідарам і іх прыхільнікам.


Стабільная палітыка важнейшая за стабільную эканоміку

Нават афіцыйныя дадзеныя Белстата сведчаць пра тое, што беларускі ВУП няўхільна зніжаецца: у пачатку 2015-га ён упаў амаль на 3 % у параўнанні з аналагічным перыядам 2014-га. А Нацбанк прагназуе гадавую інфляцыю ў 16-20 %. Аднак, як паказваюць даследаванні, такія цяжкасці нячаста хвалююць аўтарытарныя рэжымы.
Адам Пшэворскі і Фернанда Лімонджы
Чым больш развіта аўтарытарная дзяржава, тым лепш яна "абараняецца" ад ліберальных парадкаў
Дэмакратыя можа нарадзіцца нават у самай беднай краіне, але рэдка там выжыве. Гэтая галоўная выснова Пшэворскага ды Лімонджы (1997) датычыць і дыктатур. Чым больш развіта аўтарытарная дзяржава, тым лепш яна "абараняецца" ад ліберальных парадкаў. З 1950-га па 1990-ы гады, багатыя дыктатуры ператварыліся ў дэмакратыі ўсяго чатыры разы.

Адам Пшэворскі
Універсітэт Нью-Ёрка
Багатымі для Пшэворскага і Лімонджы з'яўляюцца тыя краіны, чый ВУП на душу насельніцтва ў коштах 1985-га году перавышаў $ 6 тыс. З-за інфляцыі гэтая лічба цяпер складае $ 13 тыс. Верагоднасць пераходу да дэмакратыі ў такіх адносна заможных аўтакратыях не перавышае і 5%. Паводле дадзеных Сусветнага банка, цяперашні ВУП на аднаго беларуса – каля $ 17 тыс.

Фернанда Лімонджы
Універсітэт Сан-Паўлу
Мінксін пэі і арыель адэснік
Рэжым, здольны трымаць сваіх супернікаў у практычна падпольным становішчы, можа вытрымаць самыя суровыя выпрабаванн
Даследаванне Пэі і Адэсніка (2000) ўражвае маштабам: яны прааналізавалі кожны з 93 эканамічных крызісаў, якія здарыліся ў Лацінскай Амерыцы ды Азіі з 1945-га па 1998-мы год. Аднак толькі ў 17-ці выпадках аўтарытарныя рэжымы не змаглі выстаяць і на змену ім прыходзіла дэмакратыя (альбо новая дыктатура).

Мінксін Пэі
Фонд Карнэгі за Міжнародны Мір
Пэі і Адэснік адзначаюць, што маналітны рэжым, здольны трымаць сваіх супернікаў у практычна падпольным становішчы, можа вытрымаць самыя суровыя выпрабаванні. Так, панаванне Піначэта ў Чылі выстаяла ў 1982 годзе, калі ВУП краіны знізіўся на 10 %.

Арыель Адэснік
Фонд Карнэгі за Міжнародны Мір
Джозэф Райт
Дыктатуры, якія свабодна выпускаюць мігрантаў, маюць верагоднасць стаць дэмакратыяй ніжэй за 5 %
Глабалізацыя і адкрытыя межы зрабілі дыктатараў менш уразлівымі, сцвярджае Райт (2010). Прыклад таму – Зімбабвэ. Каля мільёна яго жыхароў у пошуках лепшай долі з'ехалі ў Паўднёвую Афрыку замест таго, каб пратэставаць супраць прэзідэнта-доўгажыхара Роберта Мугабэ. У лютым яму споўніўся 91 год.

Дыктатуры, якія свабодна выпускаюць мігрантаў, маюць верагоднасць стаць дэмакратыяй ніжэй за 5 %, нават пры самых цяжкіх крызісах (-10 % ВУП). Паводле даследавання Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў, толькі ў Расіі могуць пражываць каля 500 тыс. беларускіх гастарбайтараў. Многія з іх, аднак, могуць вярнуцца дадому праз расійскія праблемы.

Джозэф Райт
Універсітэт штата Пенсільванія

Патрыётам санкцыі
"па калена"

Крызісы ў дыктатурах адбываюцца не толькі праз падзенне нафтавых коштаў, але і пасля ўвядзення міжнародных санкцый. Праўда, апынуўшыся ў "абложанай крэпасці", аўтарытарныя кіраўнікі могуць нават умацаваць сваю ўладу і лаяльнасць грамадства.
роберт пэйп
У глабалізаваным свеце нацыянальнае пачуццё будзе мацнейшым за пачуццё голаду
Санкцыі не працуюць, проста рэзюмуе Пэйп (1997). Ён першым сістэматычна праверыў выпадкі прымянення эканамічных санкцый у сусветнай гісторыі. З 1914-га па 1990-ты год яны выкарыстоўваліся 115 раз, але толькі ў пяці выпадках аказваліся дзейснымі. І часам поспехі былі трывіяльнымі. Напрыклад, у 1979-ым Канада адмовілася пераносіць пасольства з Тэль-Авіва ў Іерусалім пад ціскам Лігі арабскіх дзяржаў.

Пэйп мяркуе, што і ў глабалізаваным свеце нацыянальнае пачуццё будзе мацнейшым за пачуццё голаду, асабліва тады, калі першае распаўсюджваецца праз сучасную прапаганду. Напрыклад, Ірак, праз санкцыі перажыў падзенне ВУП у 40 % у 1991-ым, але змог пазбавіцца ад Хусэйна толькі ў 2003-ым, пасля амерыканскага ўварвання.

Роберт Пэйп
Дартмуцкі каледж
Джулія грауфогель і крысціян фон соест
Моцныя аўтарытарныя рэжымы павялічваюць сваю легітымнасць у ізаляцыі
Грауфогель і фон Соест (2013) даследуюць перыяд з 1990-га па 2010-ты год, калі санкцыі супраць дыктатур сталі паўсюднымі. За гэтыя 20 гадоў яны ўжываліся 120 разоў! Нямецкія навукоўцы падкрэсліваюць: моцныя аўтарытарныя рэжымы павялічваюць сваю легітымнасць у ізаляцыі. Для гэтага яны звяртаюцца да вялікай гісторыі ці апяваюць харызму лідара. Пры гэтым нацыяналізм аказваецца больш эфектыўным, калі санкцыі прымяняюцца супраць цэлай краіны (Іран або Куба), а не асобных чыноўнікаў (выпадак Расіі).

Джулія Грауфогель
Нямецкі інстытут глабальных і рэгіянальных даследаванняў
Грауфогель і фон Соест лічаць, што такія стратэгіі дазваляюць кубінскаму і іранскаму рэжымам існаваць ужо дзясяткі гадоў. Гэтыя краіны "ахоўваюць" ад Амерыкі свае рэвалюцыі – сацыялістычную і ісламскую адпаведна. Праўда, пацяпленне паміж Кубай і ЗША, а таксама нядаўняя адмова Ірана ад прэтэнзій на ядзерную зброю ставяць высновы даследчыкаў пад сумнеў.

Крысціян фон Соест
Нямецкі інстытут глабальных і рэгіянальных даследаванняў
Вельмі бедная, поўная канфліктаў, далёкая ад сусветных эканамічных цэнтраў, нават без выразных нацыянальных межаў. Мабыць, гэтак павінна выглядаць ідэальная аўтарытарная краіна, каб стаць дэмакратыяй падчас эканамічнага крызісу або пад ціскам санкцый. І гэта дакладна не сённяшняя Беларусь альбо Расія.

Тым не менш, як і любая сацыяльная навука, паліталогія схільная да абагульненняў і перабольшанняў. Яна ўмела аглядаецца назад, але ўсе яшчэ вучыцца глядзець наперад. Гэта дэманструе гісторыя Савецкага Саюза. Своечасова прадказаць яго распад змаглі толькі дзясяткі, затое і цяпер яго тлумачаць тысячы.





Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?
Марат Салавей

Цяжкасці ў эканоміцы могуць быць спрыяльнымі для дэмакратычных пераўтварэнняў, але толькі пры пэўных умовах, лічаць палітолагі.


Маўклівыя пратэсты пасля дэвальвацыі 2011-га года ўскалыхнулі беларускую стабільнасць, але падчас дэвальвацыі 2014-га беларусы ўжо літаральна маўчалі. Не выйшлі на вуліцы і расіяне. Для большасці з іх рост дзяржаўнай велічы больш важнейшы, чымся падзенне рубля.

Да чаго ж прыводзяць эканамічныя крызісы і санкцыі? Да дэмакратыі ці толькі да памяншэння прыбыткаў? Гэтыя пытанні застаюцца ключавымі ў палітычнай навуцы, і пакуль што адказы на іх даюць больш аптымізму аўтарытарным лідарам і іх прыхільнікам.

Стабільная палітыка важнейшая за стабільную эканоміку

Нават афіцыйныя дадзеныя Белстата сведчаць пра тое, што беларускі ВУП няўхільна зніжаецца: у пачатку 2015-га ён упаў амаль на 3 % у параўнанні з аналагічным перыядам 2014-га. А Нацбанк прагназуе гадавую інфляцыю ў 16-20 %. Аднак, як паказваюць даследаванні, такія цяжкасці нячаста хвалююць аўтарытарныя рэжымы.

Адам Пшэворскі і Фернанда Лімонджы

Чым больш развіта аўтарытарная дзяржава, тым лепш яна “абараняецца” ад ліберальных парадкаў

Дэмакратыя можа нарадзіцца нават у самай беднай краіне, але рэдка там выжыве. Гэтая галоўная выснова Пшэворскага ды Лімонджы (1997) датычыць і дыктатур. Чым больш развіта аўтарытарная дзяржава, тым лепш яна “абараняецца” ад ліберальных парадкаў. З 1950-га па 1990-ы гады, багатыя дыктатуры ператварыліся ў дэмакратыі ўсяго чатыры разы.

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Адам Пшэворскі
Універсітэт Нью-Ёрка

Багатымі для Пшэворскага і Лімонджы з’яўляюцца тыя краіны, чый ВУП на душу насельніцтва ў коштах 1985-га году перавышаў $ 6 тыс. З-за інфляцыі гэтая лічба цяпер складае $ 13 тыс. Верагоднасць пераходу да дэмакратыі ў такіх адносна заможных аўтакратыях не перавышае і 5%. Паводле дадзеных Сусветнага банка, цяперашні ВУП на аднаго беларуса – каля $ 17 тыс.

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Фернанда Лімонджы
Універсітэт Сан-Паўлу

Мінксін пэі і арыель адэснік

Рэжым, здольны трымаць сваіх супернікаў у практычна падпольным становішчы, можа вытрымаць самыя суровыя выпрабаванн

Даследаванне Пэі і Адэсніка (2000) ўражвае маштабам: яны прааналізавалі кожны з 93 эканамічных крызісаў, якія здарыліся ў Лацінскай Амерыцы ды Азіі з 1945-га па 1998-мы год. Аднак толькі ў 17-ці выпадках аўтарытарныя рэжымы не змаглі выстаяць і на змену ім прыходзіла дэмакратыя (альбо новая дыктатура).

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Мінксін Пэі
Фонд Карнэгі за Міжнародны Мір

Пэі і Адэснік адзначаюць, што маналітны рэжым, здольны трымаць сваіх супернікаў у практычна падпольным становішчы, можа вытрымаць самыя суровыя выпрабаванні. Так, панаванне Піначэта ў Чылі выстаяла ў 1982 годзе, калі ВУП краіны знізіўся на 10 %.

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Арыель Адэснік
Фонд Карнэгі за Міжнародны Мір

Джозэф Райт

Дыктатуры, якія свабодна выпускаюць мігрантаў, маюць верагоднасць стаць дэмакратыяй ніжэй за 5 %

Глабалізацыя і адкрытыя межы зрабілі дыктатараў менш уразлівымі, сцвярджае Райт (2010). Прыклад таму – Зімбабвэ. Каля мільёна яго жыхароў у пошуках лепшай долі з’ехалі ў Паўднёвую Афрыку замест таго, каб пратэставаць супраць прэзідэнта-доўгажыхара Роберта Мугабэ. У лютым яму споўніўся 91 год.

Дыктатуры, якія свабодна выпускаюць мігрантаў, маюць верагоднасць стаць дэмакратыяй ніжэй за 5 %, нават пры самых цяжкіх крызісах (-10 % ВУП). Паводле даследавання Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў, толькі ў Расіі могуць пражываць каля 500 тыс. беларускіх гастарбайтараў. Многія з іх, аднак, могуць вярнуцца дадому праз расійскія праблемы.

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Джозэф Райт
Універсітэт штата Пенсільванія

Патрыётам санкцыі
“па калена”

Крызісы ў дыктатурах адбываюцца не толькі праз падзенне нафтавых коштаў, але і пасля ўвядзення міжнародных санкцый. Праўда, апынуўшыся ў “абложанай крэпасці”, аўтарытарныя кіраўнікі могуць нават умацаваць сваю ўладу і лаяльнасць грамадства.

роберт пэйп

У глабалізаваным свеце нацыянальнае пачуццё будзе мацнейшым за пачуццё голаду

Санкцыі не працуюць, проста рэзюмуе Пэйп (1997). Ён першым сістэматычна праверыў выпадкі прымянення эканамічных санкцый у сусветнай гісторыі. З 1914-га па 1990-ты год яны выкарыстоўваліся 115 раз, але толькі ў пяці выпадках аказваліся дзейснымі. І часам поспехі былі трывіяльнымі. Напрыклад, у 1979-ым Канада адмовілася пераносіць пасольства з Тэль-Авіва ў Іерусалім пад ціскам Лігі арабскіх дзяржаў.

Пэйп мяркуе, што і ў глабалізаваным свеце нацыянальнае пачуццё будзе мацнейшым за пачуццё голаду, асабліва тады, калі першае распаўсюджваецца праз сучасную прапаганду. Напрыклад, Ірак, праз санкцыі перажыў падзенне ВУП у 40 % у 1991-ым, але змог пазбавіцца ад Хусэйна толькі ў 2003-ым, пасля амерыканскага ўварвання.

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Роберт Пэйп
Дартмуцкі каледж

Джулія грауфогель і крысціян фон соест

Моцныя аўтарытарныя рэжымы павялічваюць сваю легітымнасць у ізаляцыі

Грауфогель і фон Соест (2013) даследуюць перыяд з 1990-га па 2010-ты год, калі санкцыі супраць дыктатур сталі паўсюднымі. За гэтыя 20 гадоў яны ўжываліся 120 разоў! Нямецкія навукоўцы падкрэсліваюць: моцныя аўтарытарныя рэжымы павялічваюць сваю легітымнасць у ізаляцыі. Для гэтага яны звяртаюцца да вялікай гісторыі ці апяваюць харызму лідара. Пры гэтым нацыяналізм аказваецца больш эфектыўным, калі санкцыі прымяняюцца супраць цэлай краіны (Іран або Куба), а не асобных чыноўнікаў (выпадак Расіі).

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Джулія Грауфогель
Нямецкі інстытут глабальных і рэгіянальных даследаванняў

Грауфогель і фон Соест лічаць, што такія стратэгіі дазваляюць кубінскаму і іранскаму рэжымам існаваць ужо дзясяткі гадоў. Гэтыя краіны “ахоўваюць” ад Амерыкі свае рэвалюцыі – сацыялістычную і ісламскую адпаведна. Праўда, пацяпленне паміж Кубай і ЗША, а таксама нядаўняя адмова Ірана ад прэтэнзій на ядзерную зброю ставяць высновы даследчыкаў пад сумнеў.

Крызісы і санкцыі набліжаюць дэмакратыю?

Крысціян фон Соест
Нямецкі інстытут глабальных і рэгіянальных даследаванняў

Вельмі бедная, поўная канфліктаў, далёкая ад сусветных эканамічных цэнтраў, нават без выразных нацыянальных межаў. Мабыць, гэтак павінна выглядаць ідэальная аўтарытарная краіна, каб стаць дэмакратыяй падчас эканамічнага крызісу або пад ціскам санкцый. І гэта дакладна не сённяшняя Беларусь альбо Расія.

Тым не менш, як і любая сацыяльная навука, паліталогія схільная да абагульненняў і перабольшанняў. Яна ўмела аглядаецца назад, але ўсе яшчэ вучыцца глядзець наперад. Гэта дэманструе гісторыя Савецкага Саюза. Своечасова прадказаць яго распад змаглі толькі дзясяткі, затое і цяпер яго тлумачаць тысячы.