Гэта наш пілотны праект, у якім мы ствараем рэйтынгі населеных пунктаў Беларусі, у адпаведнасці з меркаваннямі іх жыхароў і жыхарак.
Галоўная яго ідэя палягае ў тым, каб зрабіць структураваную карціну ацэнак беларускіх гарадоў з боку іх насельнікаў (як своеасаблівы дадатак да статыстычных звестак, на якіх пабудаваны “Рэйтынг беларускіх гарадоў”).
Барометр беларускіх гарадоў варта разглядаць як своеасаблівы суб’ектыўны дадатак да аб’ектыўнага Рэйтынгу беларускіх гарадоў. Калі апошні складаўся са звестак статыстычнага характару, то Барометр будуецца на падставе суб’ектыўных меркаванняў жыхароў і жыхарак беларускіх гарадоў. Ён паказвае, як мы самі ўспрымаем тыя гарады і мястэчкі, у якіх жывём: ці падабаюцца нам умовы жыцця, ці ганарымся мы сваім месцам жыхарства, ці бачым перспектывы, каб заставацца там.
Падаецца, што ва ўмовах утойвання ўладамі значнай часткі статыстычнай інфармацыі даныя Барометра будуць мець дадатковую вартасць. Асабліва ўлічваючы, што тое, як мы ўспрымаем і ацэньваем рэчаіснасць, часцяком мае большую матывацыйную моц, чым аб'ектыўныя лічбы.
Барометр беларускіх гарадоў ствараўся паводле даных сацыялагічнага апытання, што ладзілася Цэнтрам новых ідэй і “Народным апытаннем”. Даследаванне праводзілася метадам анлайн-апытання з 20 па 23 траўня 2023 года. Агулам у апытанні ўзялі ўдзел 1966 чалавек. Асаблівасцю выбаркі, як і ва ўсіх даследаваннях “Народнага апытання”, з’яўляецца перакос у бок прапратэснай, прадэмакратычнай часткі беларускага грамадства.
На вялікі жаль, у бягучых умовах цягам аднаго даследавання не было магчымасці апытаць неабходную колькасць рэспандэнтаў(так) у кожным беларускім горадзе. Таму мы былі вымушаныя пайсці шляхам групіравання гарадоў:
З метадычнага пункту погляду, выніковы індэкс Барометра беларускіх гарадоў складаецца з двух субіндэксаў:
Субіндэкс умоў жыцця збіраўся па адказах рэспандэнтаў(-так) на пытанні шасці блокаў:
Субіндэкс успрымання гораду складаўся з адказаў на наступныя пытанні:
Адказы на ўсе пытанні мелі пяціскладнікавую стурктуру:
Праз такую агульную струкутру ўсе прамежкавыя індэксы разлічваліся па адной методыцы:
Індэкс = ( А + Б×0,5 − В×0,5 − Г ) ÷ 100
Значэнне індэксу змяняецца ад “+1” (максімальна станоўчае стаўленне) да “−1” (максімальна адмоўнае стаўленне).
Усе індэксы маюць аднолькавую вагу і збіраюцца ў некалькі блокаў. Паказнікі па блоках разлічваюцца як сярэдняе для індэксаў, што ўваходзяць у блок.
Каб аднамернасці простых рэйтынгаў дадаць глыбіні, мы спалучылі паказнікі двух індэксаў на адным графіку. Атрымалася двухмерная сістэма каардынат, дзе кропкай перасячэння восяў сістэмы каардынат сталі сярэднія значэнні па гарадах па кожнаму з індэксаў.
Такім чынам, усе гарады Беларусі падзяліліся на чатыры сегменты:
Калі параўнаць вынікі сацыялагічнага Барометра з высновамі статыстычнага Рэйтынгу, то мы ўбачым, што:
ТОП-3 гарадоў, якія вылучыліся ў Барометры, фактычна супадаюць з лідарамі Рэйтынга беларускіх гарадоў (так званая “Найвышэйшага ліга”). Адрозненне ў месцах: калі ў Рэйтынгу гэта Мінск, Гродна і Брэст, то ў Барометры мы маем адваротны парадак: Брэст, Гродна і Мінск.
За межамі групы лідараў відавочнасць губляецца, бо суб’ектыўны фактар лакальнага патрыятызму гуляе ў розныя бакі. Так, напрыклад, Салігорск, Жодзіна, Наваполацк, Мазыр і Жлобін у Рэйтынгу вылучаныя ў групу “Прамысловыя монагарады”. Але ў Барометру яны апынуліся раскіданымі па ўсіх чатырох сегментах: Мазыр і Жлобін трапілі ў лік “гарадоў для жыцця”, Жодзіна класіфікавалася як “горад для энтузіастаў”, Салігорск быў ацэнены як “горад-расчараванне”, а Наваполацк – “месца роспачы”.
Тое ж самае датычыцца і любых іншых груп гарадоў.
Трэці момант, на які мы хацелі звярнуць увагу, – загадка параўнальна высокіх месцаў гарадоў сярэдніх памераў усходу Беларусі (у першаю чаргу – Магілёўшчыны). Тут можна высунуць гіпотэзу, што так спрацаваў фактар “побач вайна”, які значна занізіў планку патрабаванняў да ўмоў жыцця. На нашу думку, менавіта праз гэта задаволенасць гарадской інфраструктурай, якая ёсць і як-неяк працуе, а не зруйнаваная расейскімі вайскоўцамі, ва ўмоўных Горках ці Круглым ацэньваецца вышэй, чым у тым жа Мінску ці Гродна з Брэстам.
Старшы даследчык Цэнтра новых ідэй. Мае ступень PhD сацыялагічных навук, спецыялізуецца на аналізе грамадскай думкі. Асноўныя напрамкі даследаванняў: сацыяльныя структуры, працэсы і інстытуты, сацыялогія рэвалюцыі, працэсы нацыянальнага будаўніцтва, дынаміка медыяпрасторы.
Цэнтр новых ідэй — аналітычны цэнтр, дзейнасць якога прысвечаная магчымасцям развіцця і адказам на выклікі, якія стаяць перад Беларуссю ў ХХІ стагоддзі. Нашая місія ў тым, каб дапамагчы палітычным і грамадскім арганізацыям пабудаваць больш адкрытую, заможную і ўстойлівую Беларусь.