Як павялічыць колькасць жанчын у палітыцы і топ-менеджменце

Пакуль з вуснаў кіраўніка Беларусі гучыць “Канстытуцыя не пад жанчын”, а старшыня ЦВК выпальвае мізагінічнае “варыце боршч”, жанчыны змяняюць беларускую палітыку. Беларусь праходзіць праз гістарычны момант, звязаны з выбарамі 2020-га года, і адзін з важных аспектаў – гэта прыкметнасць і ўплывовасць жанчын. Ці насамрэч у Беларусі мінулі часы, калі жанчынам не было месца ў палітыцы і топ-менеджменце? Як выкарыстаць жаночае лідарства выбарчай кампаніі-2020 для дасягнення гендарнай роўнасці ў Беларусі? 

Забеспячэнне гендарнай роўнасці з’яўляецца адной з мэтаў устойлівага развіцця, абвешчаных ААН.

Урады розных краін, у тым ліку Беларусі, узялі на сябе абавязак усяляк спрыяць дасягненню гэтай мэты і фармальна нават робяць гэта.

Сусветная практыка паказвае, што краіны, у кіраванні якімі актыўна задзейнічаныя жанчыны, дасягаюць значнага прагрэсу ў дэмакратычных і эканамічных пераўтварэннях. Беларусь дэкларуе вялікія поспехі ў забеспячэнні гендарнай роўнасці, але колькасць жанчын на кіроўных пасадах у краіне па-ранейшаму застаецца малой. Развіццё жаночага лідарства, можа, і мае стаць адной з прыярытэтных задач дзяржавы і грамадзянскай супольнасці.

Беларусь знаходзіцца на 29-ым месцы ў свеце ў Індэксе гендарнага разрыву. Гэта даволі някепскі паказнік у параўнанні з іншымі краінамі-суседкамі. А калі паглядзець на ўдзел жанчын у эканоміцы паводле гэтага Індэкса, то сітуацыя ў Беларусі выглядае яшчэ лепей – краіна займае 5-ае месца ў свеце. 

За апошнія дзесяць гадоў паказнік прадстаўленасці беларускіх жанчын у  парламенце ды мясцовых Саветах амаль дасягнуў скандынаўскага ўзроўню: 33 % жанчын у парламенце, у мясцовых выканаўчых органах жанчыны складаюць 48%, а ў органах дзяржаўнага кіравання – 30 %.  

Аднак такое “дасягненне” стала вынікам не справядлівых выбараў, а “ручнога кіравання” працэсам забеспячэння патрэбных людзей у заканадаўчых структурах. У публічных заявах прадстаўнікоў улады жанчыне ўсё яшчэ адводзіцца роля найперш “захавальніцы хатняга агменю”, маці ды добрай жонкі.

Па палітычнай рэалізацыі правоў жанчын, паводле Індэкса гендарнага разрыву, Беларусь займае толькі 81 месца сярод усіх краін свету. Заняць высокую палітычную пасаду для жанчыны ў 2,5 раза складаней, чым мужчынам. У Беларусі адзінай жанчынай-міністрам з’яўляецца сёння толькі Ірына Касцевіч. 

Марыяна Шчоткіна, Наталля Качанава, Лілія Ананіч, Ірына Касцевіч і Лідзія Ярмошына – нешматлікія жанчыны на высокіх палітычных пасадах за ўсю гісторыю Беларусі. Толькі тры жанчыны (Таццяна Караткевіч, Святлана Ціханоўская, Ганна Канапацкая) вылучалі сваю кандыдатуру на пасаду прэзідэнта краіны.

Назваць палітыку ў Беларусі дасягальнай для жанчын вельмі цяжка.

Ды і дзяржава не зацікаўленая ў стымуляванні ўдзелу жанчын у палітычным жыцці краіны, улады нават не адсочваюць колькасці сродкаў, выдаткаваных на забеспячэнне гендарнай роўнасці і пашырэнне правоў і магчымасцяў для жанчын. 

Беларускі праявілі сябе падчас пратэснага руху і сталі адным з галоўных сімвалаў дэмакратычнага руху. Паводле апытання 906 жанчын, праведзенага Фемгрупай Каардынацыйнай рады, беларускі выдаткоўваюць ад 2 да 8 гадзін у выходны дзень на пратэсную актыўнасць, перадусім на непасрэдны ўдзел у пратэстах і распаўсюджанне інфармацыі. Сёння сярод 190 палітычных зняволеных у Беларусі – 34 жанчыны, а яшчэ больш за дзясятак тысяч жанчын сутыкнуліся з адміністрацыйнай адказнасцю за праяўленне сваёй палітычнай пазіцыі. 

Аднак не ва ўсім варта вінаваціць рэжым. Апазіцыйныя палітыкі часта прытрымліваюцца кансерватыўных поглядаў, не змагаюцца за гендарную павестку, а нешматлікія жанчыны ў кіраўніцтве партый, хутчэй, прэзентуюць вобраз маці, а не моцных лідарак. 

Хоць некаторыя партыі і маюць жаночыя кааліцыі альбо працоўныя групы, праграмы беларускіх апазіцыйных партый не прапануюць сучасных крокаў па ўмацаванні ролі жанчыны ў беларускім грамадстве і палітыцы. У праграмах некаторых палітычных партый (Зялёныя, “Справядлівы свет”, БНФ) нават не выкарыстоўваецца слова “жанчына”, аднак неаднаразова ўзгадваецца канцэпт “маці” ў прывязцы да традыцыйных гендарных роляў (тут толькі выключэнне – даволі ліберальныя праграмы партый АГП і БСДП- Грамада).

Павышэнне ўплыву жанчын на беларускую эканоміку патрэбна для перабудовы сілавой мадэлі кіравання. Жаночы бізнес – крыніца ўстойлівага эканамічнага развіцця, капіталу, інвестыцый і канкурэнцыі. Колькасць жанчын у кампаніях наўпрост не ўплывае на фінансавыя паказнікі і паспяховасць кампаніі. Аднак сярод беларускіх кампаній, дзе жанчыны займаюць кіроўныя пасады, фінансавыя паказнікі бізнесу растуць.

Хоць беларускія кампаніі і забяспечваюць пэўную гендарную роўнасць, кампаній, якімі валодаюць жанчыны, у Беларусі ўсяго 30 %. У 2018-ым годзе адна беларуска трапіла ў рэйтынг 50 самых паспяховых прадпрымальніц Еўропы. Але такіх паспяховых выпадкаў няшмат, і гэта тлумачыцца бар’ерамі, з якімі сутыкаюцца жанчыны на шляху прадпрымальніцтва. 

З-за фармальных абмежаванняў удзелу жанчын у палітыцы цягам гісторыі жанчыны ўсё яшчэ не знаходзяцца ў роўных канкурэнтных умовах з мужчынамі. 

Толькі праз пабудову інклюзіўнай палітычнай і эканамічнай сістэмы магчыма ўплываць на змену грамадства. 

У развітых краінах свету бізнес базуецца на прынцыпах адказнага інвеставання. Адказныя інвестыцыі ўлічваюць і сацыяльныя фактары, у тым ліку гендарную роўнасць. Даследаванні сведчаць пра тое, што жанчыны ў прадпрымальніцтве лепш разумеюць патрэбы пакупнікоў і паляпшаюць камунікацыю ў кампаніях. 

У палітыцы жанчыны з большай верагоднасцю звяртаюць увагу на сацыяльныя пытанні, спрыяюць эфектыўнаму фінансаванню сістэмы адукацыі.

Таксама высокае прадстаўніцтва жанчын у парламенце вядзе да змены працоўнага заканадаўства на карысць жанчын і павышае верагоднасць большай увагі да эканамічных правоў жанчын.  

Жанчыны лічацца на 10 % больш эфектыўнымі заканадаўцамі. Акрамя таго, большая колькасць жанчын сярод палітычных лідараў вядзе да ўзмацнення дэмакратычнага працэсу. Дарэчы, даследаванне Chatham House паказвае, што 72% беларускіх гараджанаў гатовыя галасаваць за жанчыну, большасць з іх – прыхільнікі пратэснага руху. Канешне, гэта магчыма толькі пры ўмове рэальнага ўплыву парламента. 

Кансалтынгавае агенцтва McKinsey вызначае шэсць галоўных сфераў, на якіх трэба сканцэнтравацца дзеля выроўнівання гендарнага разрыву: фінансавая падтрымка, тэхналогіі і інфраструктура, эканамічныя магчымасці,  стварэнне новых магчымасцяў, адвакатаванне грамадскіх паводзінаў, законы і палітыка.

Паўнавартаснае ўключэнне жанчын у сусветную эканоміку прывядзе да 13 % росту сусветнага ВУП, і дадасць блізу 10 % ВУП у сярэднім для кожнай краіны. У краінах з высокім удзелам жанчын на рынку працы лепшага эканамічнага росту можна дасягнуць праз больш шырокае прадстаўніцтва жанчын у высокапрадуктыўных сектарах эканомікі. 

З вопыту іншых краінаў, па выніках шматлікіх даследаванняў, жаночае лідарства вядзе да пазітыўнай дынамікі ў топ-менеджменце. Гендарная павестка не з’яўляецца важнай для дзяржавы і беларускага грамадства, хоць і магла б стаць адной з бяспечных кампрамісных сфераў, у якой маглі б шукаць паразуменне і аўтарытарныя ўлады, і грамадзянская супольнасць. Для ўзмацнення ролі жанчын у беларускім грамадстве, іх уплывовага ўдзелу ў эканоміцы і палітыцы патрэбна зрабіць пяць асноўных крокаў, якія як дзейныя ўлады, так і дэмакратычныя сілы мусяць улічваць ужо цяпер.